Εισαγωγή του βιβλίου

βιβλίο Φετχουλλάχ Γκιουλέν

Oι βασικές αξίες που σημάδεψαν τον 21ο αιώνα είναι ο μοντερνισμός, ο πλουραλισμός, ο ατομικισμός και η θρησκεία. Μερικοί ισχυρίζονται ότι η νεωτερικότητα αγκαλιάζει την ατομική και κοινωνική ζωή στο σύνολό τους και ότι έχει δημιουργήσει νέες φόρμες θρησκευτικού, πολιτισμικού και πολιτικού πλουραλισμού. Μολονότι έχει περιγραφεί με ποικίλους τρόπους, ο μοντερνισμός μάς απέδωσε δύο υπο-ιδεολογικά φαινόμενα: την « πρόοδο» και την «παγκοσμιότητα». Πολλοί θεωρητικοί έχουν απεικονίσει τον μοντερνισμό μέσα από την οπτική της αυξημένης «κυριαρχίας» των ανθρώπων πάνω στο περιβάλλον τους και την προηγμένη «γνώ ση» τους επ’ αυτού. Αυτή η άμεση σχέση που αναπτύχθηκε μεταξύ της «γνώσης» και της «ισχύος και κυριαρχίας», έχει δημιουργήσει ευκαιρίες και έχει δώσει στις υπερδυνάμεις την εξουσία να εγκαθι δρύσουν νέες μορφές κυριαρχίας πάνω σε άλλες χώρες και λαούς. Τα ιμπεριαλιστικά πάθη της σύγχρονης εποχής έχουν προκαλέσει ευρύτερες και εκτεταμένες συνέπειες.

Επειδή η παγκοσμιότητα διαθέτει μια τέτοιου είδους πτυχή, ορισμένοι θεωρούν ότι είναι, απλώς, κλασικός ιμπεριαλισμός με άλλο όνομα. Είτε ιδεολογικά είτε όχι, η παγκοσμιότητα έχει προ καλέσει θεμελιώδεις αλλαγές σε όλους τους τομείς, από την οικο νομία μέχρι τις κοινωνικές επιστήμες, από την επικοινωνία μέχρι την πολιτική και από το δίκαιο, την ιστορία και τη γεωγραφία μέ χρι την κρατική διοίκηση. Στην πραγματικότητα, η παγκοσμιό τητα έχει καταστήσει δημοφιλείς τον πλούτο, την τεχνολογία, τον δημοκρατικό πλουραλισμό, την παραγωγή και τον κατανα λωτισμό. Παρόλα αυτά, έχει βοηθήσει και στην εξάπλωση όλων των ειδών μόλυνσης: ανθρώπινη, περιβαλλοντική ή πολιτική. Η φτώχεια, η περιβαλλοντική μόλυνση, τα όπλα μαζικής καταστρο φής, η τρομοκρατία και η βία έχουν και αυτά, επίσης, παγκοσμιο ποιηθεί.

Η παγκοσμιοποίηση της γνώσης, της ισχύος και της τεχνολογίας συνοδεύτηκε από θεωρίες πιθανών συγκρούσεων μεταξύ διαφορετικών πολιτισμών και κουλτούρας. Συνεπώς, όλα τα παραπάνω, ως αποτέλεσμα είτε της νεωτερικότητας είτε της παγκοσμιότητας, έχουν εντάξει στην ατζέντα πολλές ιδέες και έννοιες. Πολλές ιδέες και έννοιες έχουν ορισθεί και επανορισθεί εντός του πλαισίου της νεωτερικότητας, της δημοκρατίας και του πλουραλισμού: ο άνθρω πος, το άτομο, η ελευθερία της σκέψης και της θρησκείας, η πολιτι κή, η κοινωνική και πολιτισμική ανεκτικότητα, η αντιπαλότητα, η αντιπαράθεση… Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο κόσμος σήμερα, περισσότερο από ποτέ, χρειάζεται τον διάλογο ανάμεσα σε διαφορετικές κουλτού ρες και πολιτισμούς, γεγονός ύψιστης και επείγουσας σημασίας. Η γνώση και η τεχνολογία σε οπλικά συστήματα –όχι εντελώς, αλλά σε σημαντικό βαθμό– μπορούν να χρησιμοποιηθούν με λανθασμέ νο τρόπο για ιδεολογική χειραγώγηση. Αυτού του είδους η ιδεολο γική χειραγώγηση της γνώσης, της τεχνολογίας και της παγκοσμιο ποίησης αποτελεί απειλή για τις θρησκευτικές, πολιτισμικές, κοι νωνικές και τοπικιστικές διαφορετικότητες, αυξάνοντας τις μαζικές αντιδράσεις κατά της παγκοσμιοποίησης σε όλα τα μέρη της γης. Οι αντιδράσεις αυτές δεν μπορούν να ερμηνευθούν μόνον ως αντι δράσεις -κατά του μοντερνισμού. Οι ιδεολογικές διαστάσεις του μο ντερνισμού εκλαμβάνονται, υπό την ευρεία έννοια, ως μία απειλή για τις κυρίαρχες θρησκευτικές, εθνικές, ιστορικές και κοινωνικές κουλτούρες και ταυτότητες, και μια τέτοια κατάσταση μπορεί να προκαλέσει την εμφάνιση νέων ζητημάτων που αφορούν συγκρού σεις.

Από την άλλη, για σχεδόν ένα τέταρτο του αιώνα, οι πλατφόρ μες διεθνών σχέσεων έγιναν μάρτυρες μιας διαδικασίας έντονων συζητήσεων υψηλού ρίσκου και σημασίας, όπως η σύγκρουση των πολιτισμών. Η δε πολιτική και ιδεολογική συνυποδήλωση που επέ φεραν, προκαλούν ανησυχία σε εκατοντάδες ή και χιλιάδες επι στήμονες, διανοούμενους και πολιτικούς, οι οποίοι σκέπτονται και στοχάζονται για το μέλλον της ανθρωπότητας. Η θέση του Χάντιν γκτον για τη σύγκρουση των πολιτισμών προσέλκυσε την προσοχή των διεθνών κύκλων, έχοντας έτσι πλέον καταστεί το πιο ευρύ και θεμελιώδες ζήτημα στην παγκόσμια συζήτηση κατά την τελευταία δεκαετία. Ο απόηχος και οι επιδράσεις της θεωρίας αυτής στις διε θνείς σχέσεις εξακολουθούν να παραμένουν.

Ωστόσο, δεν θα μπορούσαμε να αναγνώσουμε τη νεωτερικότητα και την παγκοσμιοποίηση με ένα υγιέστερο νόημα; Δεν μπορεί η νε ωτερικότητα και η παγκοσμιοποίηση να διαμορφωθούν πιο εποικο δομητικά; Δεν θα μπορούσαν να επικεντρωθούν περισσότερο στις ανθρώπινες και ηθικές αξίες; Εκείνοι που αναζητούν απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά, διαφαίνεται ότι προσπαθούν να υποβαθμί σουν το πρόβλημα σε ένα πρόβλημα αντίληψης και τίποτα παρα πάνω. Είναι, όμως, στην πραγματικότητα, η νεωτερικότητα και η παγκοσμιοποίηση τόσο απλά φαινόμενα, ώστε να υποβαθμιστούν ως ένα πρόβλημα απλής αντίληψης και κατανόησης; Η παγκοσμι οποίηση και η νεωτερικότητα, με ιδεολογικούς όρους, γίνονται αντιληπτές από ανθρώπους που προέρχονται από διαφορετικές κουλτούρες και πολιτισμούς, σαν υποδηλώσεις παρελθοντικών συ γκρούσεων και άλυτων θεμάτων. Τοιουτοτρόπως, οι θέσεις εκείνων, όπως ο Χάντινγκτον και ο Φουκουγιάμα, οι οποίοι –ώς ένα βαθ μό– προφητεύουν συγκρούσεις, αποκτούν υπόσταση σε αυτή την εύθραυστη πλατφόρμα.

Από την άλλη πλευρά, μαζί με τα χρόνια προβλήματα του σύγ χρονου πολιτισμού, όπως η εξάπλωση της παγκόσμιας τρομοκρα τίας, η βία και τα όπλα μαζικής καταστροφής –ζητήματα τα οποία συνηγορούν υπέρ των παραπάνω θέσεων για σύγκρουση– έχουν υπάρξει και άλλες σοβαρές προσπάθειες, που δίνουν έμφαση στη συμφωνία και τη σύγκλιση μεταξύ κοινωνιών διαφορετικών πολιτι σμών και κουλτούρας διά μέσου της δημοκρατίας, της ανεκτικότη τας, της αγάπης και του διαλόγου. Οι προσπάθειες αυτές που έχουν, επίσης, σημαδέψει το τελευταίο τέταρτο του αιώνα, δεν εμπλέκουν, έμμεσα ή άμεσα, καμία εσωτερική σύγκρουση με τη νεωτερικότητα ή την παγκοσμιοποίηση. Παράγουν περισσότερες οικουμενικές και θεμελιώδεις ανθρώπινες και ηθικές αξίες, όπως, επίσης, και τις δυ ναμικές για να ξεπεράσουμε τις καταστροφικές πτυχές της παγκο σμιοποίησης και της νεωτερικότητας. Παρά το γεγονός ότι τέτοιες πρωτοβουλίες για διάλογο μεταξύ κουλτούρας και πολιτισμών έχουν πάντοτε υιοθετηθεί από την πλειονότητα, για κάποιο λόγο, ωστόσο, «οι οπαδοί της σύγκρουσης και της καταστροφής» προκα λούν πάντοτε περισσότερο θόρυβο. Τα διεθνή ΜΜΕ, που συμπερι φέρονται σαν να μην καθορίζονται από αρετές και ηθικούς κανό νες, έχουν εν ψυχρώ και ανεύθυνα καταστήσει δημοφιλή θέματα μόνο την τρομοκρατία, τη βία και την καταστροφή, μεγεθύνοντας, έτσι, την επιρροή των υποστηρικτών τους. Επί της ουσίας, η έντονη αντίδραση κατά των θέσεων του Χάντινγκτον δηλώνει την επιτα κτική ανάγκη για σύγκλιση και διάλογο, παρόλο που οι πρακτικές δράσεις, τις οποίες μπορούμε να αναφέρουμε και είναι δυνατό να αναληφθούν στην κατεύθυνση θεμελίωσης της σύγκλισης και του διαλόγου, είναι ελάχιστες και δεν είχαν, μέχρι σήμερα, καμία πα γκόσμια επίδραση. Οι λόγοι γι’ αυτή τη γενική στάση και διάθεση απάθειας και αδιαφορίας, θα πρέπει να ανιχνευτούν στη μετασχη ματιστική επίδραση της νεωτερικότητας στους ανθρώπους και την κοινωνία.

Είναι γεγονός ότι η νεωτερικότητα έχει ενσπείρει στους ανθρώ πους τον εγωισμό, μετατρέποντάς τους σε τόσο ασήμαντους, που έγιναν σχεδόν αόρατοι, αναδεύοντας το ατομικό, το υλικό και προσωπικό ένστικτό τους έναντι της κοινωνίας και απομακρύ νοντάς τους από αυτά που θεωρούνται ιερά, ανθρώπινα και ηθι κά: την αγάπη, την έγνοια, την αφοσίωση και την αυτοθυσία. Το αποτέλεσμα, τελικά, υπήρξε ένας κατώτερος άνθρωπος, αυτός που ζει μόνο για τα εγωιστικά ένστικτά του και το άτομο που ζει μό νον για τα εγωιστικά ένστικτά του είναι, όντως, κατώτερο. Όλες οι μονοθεϊστικές θρησκείες έχουν προσπαθήσει να σώσουν τέτοιους ανθρώπους, αλλά το θανάσιμο πλήγμα της νεωτερικότητας κατά της προσωπικότητας και της κοσμικής συνοχής των ανθρώπων, τους έχει καταστήσει αιχμάλωτους των ατομικών ενστίκτων τους. Θα ήταν, βεβαίως, αδύνατο να επιχειρήσουμε εδώ μια περιεκτι κή ανάλυση της νεωτερικότητας, αλλά ούτε και είναι πρόθεσή μας να εξετάσουμε ή να θέσουμε άλλου είδους ερωτήματα. Αυτό που βλέπουμε όταν εξετάζουμε τη διάρρηξη που έχει υποστεί ο σύγ χρονος ανθρώπινος πολιτισμός –για οιοδήποτε λόγο– είναι ότι όλα καταλήγουν στο πρόβλημα της ανθρωπότητας. Όταν οι άνθρωποι είναι καταστροφικοί, επιβλαβείς, εχθρικοί και επιθετικοί, υποδου λώνουν την ευταξία της κοινωνίας και της ανθρωπότητας όπου ανήκουν, σε αυτά τα ένστικτα. Συνεπώς, είναι ξεκάθαρο το πού έχει γκρεμιστεί το επίπεδο της ανθρωπότητας. Ο τρόπος διάσωσης του σύγχρονου πολιτισμού από μια επικείμενη καταστροφή είναι η επανεκπαίδευση των ανθρώπων στη βάση της αγάπης, της ανε κτικότητας, του διαλόγου και της σχετικής οργάνωσης.

Το κάλεσμα του Φετχουλλάχ Γκιουλέν βρίσκει το κατάλληλο έδαφος για να ακουστεί ακριβώς τώρα που η ανθρωπότητα έχει ξεπέσει. Το κάλεσμα αυτό δεν είναι ούτε παθητικό, ούτε απλός φι λοσοφικός ουμανισμός, ούτε μια ελιτίστικη πλατφόρμα συζήτησης όπου λαμβάνουν χώρα μόνο θεωρητικές αναλύσεις. Με τις εκα τοντάδες εκπαιδευτικών ιδρυμάτων που είναι διασκορπισμένα σε όλο τον κόσμο, το σχέδιο βρίσκει εφαρμογή στην πραγματική ζωή, όπου έχουν τεθεί αμφότερες οι κοινωνικές βάσεις του διαλόγου και της ανεκτικότητας, και όπου έχουν καταβληθεί προσπάθειες για ανταπόκριση στις ανάγκες του σύγχρονου πολιτισμού – π.χ. δράση ως παράδειγμα προς μίμηση.

Στην πραγματικότητα, το μοντέλο του Γκιουλέν είναι –όπως οι αξίες του ανθρώπου, του ατόμου, της ανεκτικότητας και της σύγκλι σης, αξίες που σημαδεύουν τον 21ο αιώνα– η ουσία της σύνθεσης που δημιουργήθηκε με τη συνάντηση της τουρκικής κουλτούρας με το Ισλάμ. Για αιώνες, οι Μουσουλμάνοι Τούρκοι έχουν επιδείξει ανεκτικότητα και σύμπνοια, που αποτελούν και την ουσία της σύγ χρονης δημοκρατίας, σε έναν τεράστιο γεωγραφικό χώρο. Το Ισλάμ του γεωγραφικού αυτού χώρου έχει επίσης ερμηνευθεί, για αιώνες, με την ίδια ανεκτικότητα. Αυτή η ανεκτικότητα ξεκίνησε από τους Μουσουλμάνους Τούρκους Σούφι, και εμφυτεύθηκε στις ρίζες του έθνους. Ακολουθεί μια μεγάλη πορεία που επεκτείνεται από τον Γιεσεβί στον Ρουμί, μετά από τον Γιουνούς στον Χατζή Μπεκτάς Βελή και έχει μια μακραίωνη ιστορία.

Ο Φετχουλλάχ Γκιουλέν, πιστός σε αυτές τις ρίζες, επαναφέρει την ερμηνεία της ανεκτικότητας και της κατανόησης του Μουσουλ μανικού-Τουρκικού Σουφισμού μέσα στο πλαίσιο των σημερινών συνθηκών και περιστάσεων, μολονότι δίνει έμφαση σε ένα ευρύ τερο, πιο ενεργό και πιο κοινωνικά προσανατολισμένο όραμα. Ο Ρουμί, ο Γιουνούς και ο Χατζή Μπεκτάς καλούσαν τον κόσμο στους τεκέδες των ταγμάτων των δερβίσηδων για να ανακαλύψουν τον εσωτερικό τους κόσμο. Ενώ η δεοντολογία των ταγμάτων και ο κοι νωνικός τους περίγυρος έδιναν έμφαση στην ανεκτικότητα και στο διάλογο, ο Φετχουλλάχ Γκιουλέν διευρύνει αυτό το πλαίσιο και το όραμα σε όλες τις κοινωνίες του κόσμου, μεταλλάσσοντας και δι ευρύνοντάς το. Με άλλα λόγια, η αποστολή του περιλαμβάνει μια μετασχηματιστική δράση, σε τέτοιο μάλιστα βαθμό, που έχει πλέον ταυτιστεί με τον σκοπό της ύπαρξης της ανθρωπότητας σε αυτό τον κόσμο. Αφενός, μέσω της προώθησης του διαλόγου και της παγκό σμιας αρμονίας, οργανώνει συναντήσεις και συζητήσεις που βασί ζονται, αλλά συνάμα καλλιεργούν την καλή θέληση και την επικοι νωνία μεταξύ διάφορων πίστεων, δοξασιών και πολιτιστικών μορ φών και απόψεων στον κόσμο• αφετέρου απευθύνει μια πρόκληση να αλλάξει η ανθρώπινη οπτική –που έχει γίνει εγωκεντρική λόγω της νεωτερικότητας– ώστε να μπορεί ο άνθρωπος να υπηρετεί το ανθρώπινο είδος. Οι σύγχρονοι άνθρωποι είναι παθητικοί, ανίκα νοι να δράσουν εξαιτίας των ατομικών τους φορτίων, της οκνηρίας και του εγωισμού τους. Τέτοιου είδους άτομα δεν έχουν τη δύναμη να αντέξουν τόσο μεγάλες και σοβαρές ευθύνες, όπως ο διάλογος, η ανεκτικότητα, η αρμονία μεταξύ των θρησκειών και των πολιτι σμών. Οι άνθρωποι που μπορούν να αναλάβουν τέτοιο φορτίο πρέ πει να είναι αφοσιωμένοι, ειλικρινείς, ανοιχτόκαρδοι, πρόθυμοι να θυσιαστούν για τις ιδέες τους. Ακόμα και αυτοί που έχουν έρθει για να καταστρέψουν και να διαλύσουν πρέπει να ξαναγεννηθούν και να βοηθηθούν για να ανακαλύψουν μέσα τους τις βασικές αρχές της ανθρωπιάς. Έτσι, οι άνθρωποι, που ο Γκιουλέν τοποθετεί στο επίκεντρο της διαδικασίας του διαλόγου και της ανεκτικότητας, πρέπει πάντα να συμπεριφέρονται θετικά όσον αφορά τόσο τις σκέ ψεις τους, όσο και τη συμπεριφορά τους. Δεν θα πρέπει να δρουν με το ένστικτο, ή αντιδραστικά, ή παρασυρμένοι από εσωτερικές και εξωτερικές παρορμήσεις. Θα πρέπει να είναι εποικοδομητικοί και όχι καταστροφικοί. Γι’ αυτό τον λόγο, τέτοιοι άνθρωποι υπο φέρουν εθελοντικά. Αυτό δεν είναι κάτι που μπορεί να επιτευχθεί βάσει μιας απλής, θεωρητικής πίστης. Ούτε πάλι μπορεί αυτοί οι άνθρωποι να ζουν με εγωισμό ή παρασυρμένοι από τις ορμές και τις συνήθειες της κοινωνίας. Το μοντέλο Γκιουλέν είναι διαχρονι κό και μπορεί να θεωρηθεί, από όλες του τις πλευρές, ως αιώνιο. Δεν υπάρχει τέλος στην προσπάθεια πνευματικής υπέρβασης, ούτε όριο στην αφοσίωση ή την αυτοθυσία: όλα αυτά μπορούν να διαρ κέσουν αιώνια. Τίποτα δεν είναι αρκετό όταν γίνεται για χάρη της κοινωνίας, της ανθρωπότητας, της θεϊκής αγάπης.

Παρά το ευρύ όραμα του Φετχουλλάχ Γκιουλέν, ίσως υπάρχουν κάποιοι άνθρωποι που είναι ανίκανοι να βρουν τους εαυτούς τους ή να αναγνωρίσουν τις σκέψεις τους στο παράδειγμά του. Διαφο ρετικοί ιδεολογικοί προβληματισμοί μπορούν να παράγουν διαφο ρετικές οπτικές. Παρόλα αυτά, όταν το παρατηρούμε από την οπτι κή γωνία των παγκόσμιων ανθρώπινων αξιών, το όραμά του έχει τη δυνατότητα να αγκαλιάσει όλες τις ανθρώπινες και κοινωνικές πλευρές της ζωής. Αυτό συμβαίνει γιατί, παραμερίζοντας ιδεολογι κούς προβληματισμούς και αγκυλώσεις, έχει δημιουργήσει ένα μο ντέλο που αφορά την ανθρωπότητα, που αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο σχεδόν όλων των ιδεολογιών. Σε αυτό το μοντέλο, ο άνθρωπος είναι αυτός που δημιουργήθηκε από τον Θεό, και έγινε ο κληρονό μος του κόσμου, το άτομο που είναι αγνό, που θυσιάζεται για τους άλλους και για το καλό της ανθρωπότητας, αυτός που μπορεί να παραιτηθεί από όλες τις ατομικές ανάγκες και επιθυμίες για χάρη της θεϊκής αγάπης, για χάρη της αγάπης των ανθρώπων και της δημιουργίας. Έτσι, μπορούμε να τοποθετήσουμε αυτό το άτομο στη βάση κάθε είδους σχέσεων, κοινωνικών μορφών, σχεδίων καθοδή γησης και ηγεσίας. Βασισμένοι σε τέτοιους ανθρώπους, μπορούμε να δημιουργήσουμε χιλιάδες συνδυασμούς κοινωνικών μοντέλων. Τα πνευματικά, θεωρητικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά αυτών των ανθρώπων είναι τέτοια, που συμπεριφέρονται θετικά κάτω από όλες τις περιστάσεις. Οι άνθρωποι που δίνουν την καρδιά τους στο κάλεσμα και τις σκέψεις του Γκιουλέν συμπεριφέρονται κατ’ αυτό τον τρόπο• τυγχάνουν θερμής υποδοχής σχεδόν από όλο τον κόσμο, από άτομα διαφορετικών ιδεολογικών, πολιτικών, θρησκευτικών και κοινωνικοπολιτισμικών συνθηκών. Τονίζουν τις κοινές αξίες –ανθρώπινες, κοινωνικές και ηθικές– με τις οποίες όλοι συνδέονται εύκολα.

Αυτό το βιβλίο σίγουρα δεν μπορεί να περιλάβει όλες τις σκέψεις και προσεγγίσεις του Γκιουλέν. Αγγίζει κυρίως συγκεκριμένες δυναμικές που αφορούν τη θεωρητική και πολιτισμική βάση του μοντέλου που έχει αναπτύξει και το οποίο βασίζεται στον διάλογο, στην ανοχή και την αρμονία μεταξύ διαφορετικών ομάδων, που προέρχονται από διαφορετικές θρησκείες, κουλτούρες και πολιτισμούς. Αυτό το μοντέλο εστιάζει στους ανθρώπους• σε αυτούς που αγκαλιάζουν όλο τον κόσμο με τις σκέψεις και τη δράση τους, σε αυτούς που είναι προσανατολισμένοι στην αγάπη προς τον Θεό και τη δημιουργία.

Τα άρθρα σε αυτό το βιβλίο είναι μια συλλογή από διάφορα γραπτά και ομιλίες του Γκιουλέν και παρουσιάζουν μια γενική εικόνα του κόσμου της σκέψης του. Ελπίζουμε ότι αυτό το βιβλίο θα αποτελέσει μια λιτή, ειλικρινή, αλλά και μεγάλη συνεισφορά στο ρεύμα της ανεκτικότητας και του διαλόγου που αφορά το μέλλον των ανθρώπων και τον σύγχρονο κόσμο.

Κίνημα Χιζμέτ

Κίνημα Χιζμέτ

Βρείτε μας στο Facebook